ECDL moduł1 - Prawa autorskie

Prawo autorskie

Prawo autorskie (ang. copyright, symbol: © ) – pojęcie prawnicze oznaczające (1) ogół praw przysługujących autorowi utworu albo (2) przepisy upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści.

W Polsce obowiązuje ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.) Możemy wyróżnić autorskie prawa osobiste (nigdy nie wygasają i nie mogą być przeniesione na inne osoby) oraz autorskie prawa majątkowe (są zbywalne i dziedziczne lecz wygasają z upływem określonego czasu)

Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:

• wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),
• plastyczne,
• fotograficzne,
• lutnicze,
• wzornictwa przemysłowego,
• architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
• muzyczne i słowno-muzyczne,
• sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
• audiowizualne (w tym wizualne i audialne).

Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności [1].

Licencje oprogramowania

Licencja oprogramowania – umowa na korzystanie z utworu jakim jest aplikacja komputerowa, zawierana pomiędzy podmiotem, któremu przysługują majątkowe prawa autorskie do utworu, a osobą, która zamierza z danej aplikacji korzystać [2].

EULA Licencja dla użytkownika końcowego (od ang. End User License Agreement) - w trakcie instalacji oprogramowania użytkownik powinien się z nią zapoznać. Musi to potwierdzić zaznaczając odpowiedni checkbox. Tak naprawdę nikt tego nie czyta. Bez zaznaczenia nie można kontynuować procesu instalacji.

Najpopularniejsze rodzaje licencji

Shareware to rodzaj licencji programu komputerowego, który jest rozpowszechniany bez opłat z pewnymi ograniczeniami lub z niewielkimi opłatami do wypróbowania przez użytkowników. Czasami po okresie próbnym (wersja trial) lub po określonej liczbie uruchomień (limit uruchomień) za taki program trzeba płacić lub zrezygnować z korzystania z niego [3].

Trial (z ang. próba) – rodzaj licencji na programy komputerowe polegający na tym, że można go używać przez z góry ustalony czas (od 7 do 90 dni). Programy na tej licencji są w pełni funkcjonalne. Po upływie ustalonego czasu, jedyną rzeczą, na którą pozwoli program to rejestracja albo usunięcie z dysku twardego. Zazwyczaj wersje próbne rozprowadzane są na tej licencji.

Adware – rodzaj (i typ) licencji oprogramowania. Adware jest oprogramowaniem rozpowszechnianym za darmo, ale zawierającym funkcję wyświetlającą reklamy [4].

Freeware – licencja oprogramowania umożliwiająca darmowe rozprowadzanie aplikacji bez ujawnienia kodu źródłowego. Czasami licencja freeware zawiera dodatkowe ograniczenia (np. część freeware jest całkowicie darmowa, a część darmowa jedynie do użytku domowego) [5].

OEM (ang. Original Equipment Manufacturer, dosłownie Producent Oryginalnego Wyposażenia) - organizacja sprzedająca pod własną marką produkty wytworzone przez inne firmy. Termin jest mylący, gdyż OEM nie zawsze jest wytwórcą nawet nie jest producentem, lecz czasem sprzedawcą sprzętu dla użytkownika końcowego, choć zdarza się też, że jest jego projektantem. Nazwa OEM jest też stosowana w odniesieniu do producentów komputerów osobistych, gdy sprzedają je razem z oprogramowaniem będącym standardowym wyposażeniem. Oprogramowanie OEM jest nierozerwalnie połączone z komputerem (lub jego częścią), na którym jest ono zainstalowane. Nie wolno go przenosić na inne komputery oraz odsprzedawać [6].

Powszechna Licencja Publiczna GNU (GNU General Public License) – licencja wolnego (ang. free software) i otwartego oprogramowania (ang. Open Source). Celem licencji GNU GPL jest przekazanie użytkownikom czterech podstawowych wolności:

• wolność uruchamiania programu w dowolnym celu (wolność 0)
• wolność analizowania, jak program działa i dostosowywania go do swoich potrzeb (wolność 1)
• wolność rozpowszechniania niezmodyfikowanej kopii programu (wolność 2)
• wolność udoskonalania programu i publicznego rozpowszechniania własnych ulepszeń, dzięki czemu może z nich skorzystać cała społeczność (wolność 3).

Tylko jeżeli program spełnia wszystkie cztery wolności jednocześnie, wówczas, według FSF, może być uznany za Wolne Oprogramowanie. Wystarczy, że nie spełnia dowolnej z nich, a nie może być tak kategoryzowany (jest oprogramowaniem zamkniętym) [7].

Sprawdzanie legalności oprogramowania

W zależności od rodzaju licencji wymagane są różne dokumenty mogące udowodnić, ze posiadamy legalne oprogramowanie. Dla przykłady Microsoft dla oprogramowania OEM, dostarczanego z nowym oprogramowaniem wymaga posiadania następujących dokumentów:

• Umowa Licencyjna Użytkownika Końcowego (EULA), która jest umową pomiędzy producentem komputera a użytkownikiem końcowym, jeżeli była dołączana w formie dokumentu papierowego.
• Certyfikat Autentyczności (COA), etykieta znajdująca się na obudowie komputera
• Oryginalne media oraz instrukcje obsługi (jeśli występują)
• Fakturę zakupu lub rachunek [8].

Jeśli nie jesteś pewien na jakiej licencji jest program, zawsze można to sprawdzić. Zawsze w menu jest odnośnik o programie lub podobny. Na zrzucie przykład z programu GIMP.

Część programów posiada przypisany numer identyfikacyjny ID. Na zrzucie przykład Windows 7.